هیر

بخش هیر در منطقه فولادلو و در جنوب شرقی شهرستان اردبیل قرار گرفته است و در مرکز آن شهر هیر قرار گرفته است که شامل 3 دهستان فولادلوی شمالی،فولادلوی جنوبی و هیر میباشد.

بنابر شمارش مرکز آمار ایران جمعیت شهر هیر در سال 1375 حدودا 24 هرار نفر بوده است در سال 1375 هیر به عنوان مرکز بخش هیر تابع شهرستان اردبیل به شهر تبدیل شده است و از آن تاریخ به عنوان شهر شناخته میشود.

بافت کهن و مرکزی این شهر از نظر شهرسازی در زمره یکی از زیباترین بافت های شهری در سطح کشور قرار دارد.

وجود فضای شهری عارفانه و با تمام خصوصیت های معماری سنتی و وقوع آن بر شیب تند دامنه کوه های اطراف که به باغ های اطراف این شهر ختم میشود همه از ویژگی های ارزشمند بافت این شهر به شمار می رود.پرسپکتیوهای زیبا و معابر معبر کم عرض و وجود درختان میوه گیلاس و آلبالو در جای جای این شکل پلکانی و متراکم بافت و نحوه همجواری بناها و جزئیات معماری منحصر به فرد موجود در بافت بر زیبایی های موجود میافزاید.

لازم به ذکر است رودخانه (هیر چایی) و باغات میوه در قسمت شمالی و غربی شهر قرار گرفته است و چشمه هایی مثل شرف گوزسی،میرحامید گوزسی،خوللی گوزسی،عظیم بلاغی،صادخ گوزسی و از طرفی چشم اندازهای زیبا مانند باباکتیل،بویوک میل،خردا میل،دربند(قلعه دالی)،نئور دریاچسی،ساری دره،سولی دره،خواللی باغلاری،قلعه،کاظی باغی،قز آغاجی،پاشا باغی،داش سهنگلو و... بر زیبایی های این شهر می افزاید.

در منطقه هیر اماکن تاریخی متعددی بوده که به مرور زمان از بین رفته ولی بعضی از آثار آنها هنوز باقیست از جمله آنان 1- قلعه تاریخی هیر 2- بقعه متبرکه 3- وجود قبرستان گبر در قسمت جنوبی 4- برج قراول خانه 5- معبد زیرزمینی تازه کشف شده در حریم قبرستان هیر .

در لغت نامه دهخدا هیر به معنای آتش میباشد و طبق گفته بسیاری از مردم محل کلمه از زمان زرتشتی و آتش پرستی است.

هیر از 400 سال پیش جزو والی متعلق به شیخ صفی الدین اردبیلی عارف وجد بزرگ شاهان صفوی بوده است که هنوز هم برخی از نوادگان شیخ صفی به نام فامیل صفوی در مرکز شهر ساکن و در ملک موروثی مشغول زراعت میباشند که طبق اسناد و مدارک چند نفر از اجداد انان به مقام متولی گری موقوفات شیخ مفتخر شده اند در این ادوار خانقاه فولادلو فعلی مرکز عبادت دراویش و اهل تصوف بوده که در حال حاضر در 4 کیلومتری شهر هیر قرار داشته و بقعه متبرکه آن هنوز باقی است.

منطقه هیر در گذشته تاریخ شاهد حوادث متعددی بوده که نمونه ای از آن حوادث تاریخی میتوان جنگ بین طایفه فولادلو و عبدالله خان طهماسبی فرمانده لشکر آذربایجان که به دستور رضاخان پهلوی در سال (1341 ه.ق - 1300 ه.ش) جهت خلع سلاح عشایر فولادلو به منطقه آمده بودند ولی عشایر فولادلو از دادن سلاح های خود خودداری نموده که نهایت جنگ و درگیری بزرگی در 17 کیلومتری شهر هیر مابین عشایر فولادلو و نیروهای دولتی در میگیرد که در نتیجه آن بعد از زخمی و کشته شدن میر علی خان فرمانده عشایر فولادلو جنگ تمام میشود